Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını, uzun zaman iyi ve bol ürün vermelerini, verimden düşen ağaçların tekrar verimli hale getirmek için ağaçların toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme, tomurcuk, sürgün ve yaprak alma işlemlerinin tümüne budama denir.
ceviz ağacı diğer meyve türlerine uygulanan budama şeklinden biraz farklı budanır.her yıl uygulanan ve düzensiz yapılan budama verim düşüklüğüne sebep olur.çok kuvvetli dal ve sürgün meydana getirmesine sebep olur.Birçok meyve türünde meyveler,budanan yıllık sürgünlerde oluşurken,cevizlerde budamadan sonra sürecek dallarda dişi çiçek teşekkül eder.Böylece ceviz ağacında iki yıllık sürgünlerde meyve oluşur.

Budama yapılmayan ağaçlarda;
taç düzensiz gelişir,
fazla verim nedeniyle dallar kırılır,
küçük ve kalitesiz meyve oluşur,
sık dallanma sonucu iç kısımdaki dallar ışık almaz,
kısa zamanda verim düşer
periyodisite (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) görülür

CEVİZ AĞACI BUDAMASININ FAYDALARI

• Gövde üzerinde ana dalların sayıları ve dağılışları düzenlenerek meyve ağaçlarının sağlam, düzenli ve dengeli bir taç oluşturmaları sağlanır.
• Meyve ağaçlarının en kısa sürede ürün vermesine yardımcı olunur.
• Güneş ışığından ağacın iyi bir şekilde faydalanması sağlanmış olur.
• Budama ile meyve iriliği,meyve kalitesi ve meyve kabuk renklenmesi artar.
• Ağaç büyüklüğü ve dalların sıklığı direk kontrol altına alınabilir.
• Püskürtülerek yapılan ilaçlamanın etkinliği artırılabilir.
• Hastalıklı ve kuru dallar alınarak mücadeleye yardımcı olunur.
• Alet ve ekipmanların çalışabilmesi için gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.
• Verimden düşen ağaçlar budama ile gençleştirilerek yeniden verimli ağaçlara dönüşmeleri sağlanır.
• Bazı meyve türlerinde görülen bir yıl çok bir yıl az veya hiç ürün vermeme durumu azaltılmış olur.
• Hasat daha kolay yapılır.

CEVİZ AĞACI BUDAMANIN GENEL KURALLARI NELERDİR?

Meyve ağaçlarının budanma şekli, meyve tür ve çeşidine, ağaçların yaşına, toprak ve iklim koşullarına, budamadan beklenen amaca ve ağacın gelişme gücüne göre değişir. Bu nedenle her meyve tür ve çeşidinin değişik iklim ve toprak koşullarındaki gelişme gücünün ve bunların budamaya karşı gösterdiği tepkilerin iyi bilinmesi gerekir. Ayrıca dalların kesilmesi, bırakılacak ve kesilecek dalların iyi seçilmesi konusundaki genel kuralların da bilinmesi zorunludur. Bazı kurallar aşağıda sıralanmıştır.

CEVİZ AĞACI BUDAMA ZAMANI
Budama zamanı, meyve ağacının toplu büyümesini, kesime karşı göstereceği tepkiyi, verimini, fizyolojik ve ekonomik ömrünü etkiler. Budama kış ve yaz (yeşil) olmak üzere iki ayrı ve zıt mevsimlerde yapılır.
Kış budama zamanı, kışı ılık geçen yerlerde meyve ağaçlarının kış dinlenmesine girmelerinden sonra ki süre, budama bakımından en uygun bir zaman dilimidir. Ancak kışı sert geçen yerlerde şiddetli donlardan önce, budamanın yapılması doğru olmaz. Meyve ağaçlarını budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen günlerle ilkbahar gelişme periyodunun başlaması arasında geçen dönemdir.
Yaz budaması, yaz boyunca meyve ağaçlarında sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması işlemlerinin tümüdür. Yaz budamasında amaç meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamak, kış aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak ve derim işleri ile kültürel işlemleri kolaylaştırmaktır. Yaz budaması özellikle meyve ağaçlarının şekillendirme yıllarında yapılması gerekli olan önemli bir teknik işlemdir. Meyve ağaçlarında, yaz budaması ilkbahar gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra yapılabilir.

AMAÇLARINA GÖRE CEVİZ AĞACI BUDAMA ÇEŞİTLERİ

·ŞEKİL BUDAMASI (TERBİYE) :Meyve ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek şekil ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına göre değişir. Günümüzde dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak verilen şekil ‘Merkezi Lider Terbiye Sistemi’ dir. Bu terbiye sistemi elma, armut, kayısı, kiraz, vişne erik, şeftali ceviz gibi birçok meyve türü için en uygun şekildir. Biz burada ceviz türüne uygun olan sistemi sizlere anlatmaya çalışacağız.

“Merkezi Lider Terbiye Sistemi: Bu tip budama şeklini çöğür, MM111, MM106 gibi kuvvetli veya yarı bodur gelişen anaçlar ve cevize uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için de kolay terbiye sistemi MODİFİYE LİDER DAL sistemidir.
Meyve bahçesine dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir. Eğer fidan kamçı şeklinde dalsız fidan ise dikimden sonra 75 cm’den tepesi vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır, tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 30-45 cm ye kadar olan dallar dipten çıkarılır.
Birinci Yıl
Dikimi takip eden yaz ayları başında şekil verme işlemlerine başlanır. Sürgünler 7,5-10 cm olunca yaz budamasına başlanır. Fidanın üst tarafına yakın dik büyüyen bir dal lider olarak seçilir Yaz aylarında süren sürgünlerden 4-6 tanesi ana dal olarak seçilir.
Diğer sürgünler çıkartılır. Lidere yakın olup onunla rekabet edecekler çıkartılır. Böylece birinci oluşturacak dallar seçilmiş olur.Durgun dönemde birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 50-60 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır. Yan dalların ucu ¼ oranında kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.

İkinci Yıl
Birinci katın 50-60 cm üzerinden ikinci bir kat oluşturulmalıdır. İkinci kat olarak 3-5 dal seçilir. Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal arası açı 45-600 arasında olmalıdır. Yeni oluşturulan ikinci katın dalları birinciden daha kısa olmalıdır. Böylece alttaki dallar gölgelenmez. Ana dalların ucu son göz aşağı bakacak şekilde 1/3 oranında kısaltılmalıdır.

Üçüncü Yıl
Her yıl ana dalların ve liderin ucundan 1/3 oranında kesilir. Ağaç çeşidine, toprak ve iklim durumuna göre 8-12 ana dal olgun verim çağında bir ağaçta bulunmalıdır. İhtiyaca göre 3. bir kat da oluşturulabilir. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış dallar budanır. Bu işlemlere ileriki yıllarda da devam edilir.

CEVİZ AĞACI ÜRÜN (VERİM) BUDAMASI :

Şekil verme işlemi tamamlanan ağaçlarda fizyolojik denge oluşturulmuştur. Kurulan bu dengenin uzun süre muhafaza edilmesi gerekir. Ürün budamasında dikkat edilecek hususlar:

Ana dallar tek tek ele alınmalı, bunlar üzerinde dikine büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise çıkartılmalıdır.
Ana veya yardımcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler kısa kesilerek boş yerlerde yeni dalların oluşturulmasına çalışılır.
Meyve dallarından bir kısmı özellikle yaşlı olanları kesilerek atılır.
Kuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar diplerinden kesilerek çıkarılır.
Bir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmuş ise bunlar arasında seyreltme yapılır.
Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine yer verilmemeli, dallar ancak  olarak kullanılmalıdır
Meyve ağırlığı nedeniyle eğilerek açıları genişlemiş dallar diğer dallara bağlanarak eski hallerine getirilir.